Referandum, yani halk oylaması, halkın kendi kararını kendi vermesi, ço?Ÿunlu?Ÿun verdi?Ÿi kararın da do?Ÿru kabul edilmesidir. Yani bir demokrasi sınavıdır bu. Bunun nesi demokrasi demeyin, herkes kendi kararını söyler, kim en çok neyi seçmi?Ÿse, o tarafın dedi?Ÿi kabul olunur.

?“Demokrasi çokluk mudur, her çokluk do?Ÿru mudur?” diyeniniz olabilir. Ama konuya böyle bakmayın derim. Olay bence bizatihi demokrasi ile ilgilidir, çünkü burada kendiniz kadar, sizin gibi olmayanlar adına da sorumluluk ta?Ÿır kararlarınız. Yani, siz beraber ya?Ÿadıklarınız için de bir sınav verirsiniz. Kısacası kamu sınavıdır, beraber ya?Ÿamadı?Ÿın bir toplum olmanın yükümlülü?Ÿünü ta?Ÿırsınız.

Evet, bu benim tam da istedi?Ÿim ?Ÿey, ama ?“benim gibi dü?Ÿünmeyene de dü?Ÿüncesini ifade etmede pay bırakıyor mu?” ya da ?“kar?Ÿı tarafa kendini temsil etmek için fırsat veriyor mu?” ?Ÿeklinde dü?Ÿünmek zorunda bırakır sizi, bu seçimi yapıyor olmak. Aksi taktirde, bu bir ba?Ÿka fikri susturmaya kadar gider, yani aslında demokrasi kendi eliyle kendini yaralar. Fikir farklılı?Ÿını, dü?Ÿünce özgürlü?Ÿünü demokrasi kendi çarkında eritmi?Ÿ olur ki, bu da aslında onun maddesel varlı?Ÿını ama i?Ÿlevsel yoklu?Ÿunu gösterir. Yani gerçek hayatta demokrasinin yalnızca bir isim, bir kavram olarak ya?Ÿadı?Ÿını gösterir. ?‡ünkü aslında bir ?Ÿeyi seçmek, muhakkak bir ikinci seçenekten vazgeçmektir. Ve mutlaka o ikinci seçene?Ÿin de faydaları, taraf olanları vardır, ama siz ilk seçene?Ÿin faydalarını, daha a?Ÿır tartmı?Ÿsınızdır bir di?Ÿerinden.

Her an her ?Ÿeyin de?Ÿi?Ÿti?Ÿi, ba?Ÿkala?Ÿtı?Ÿı bir dünyada artık kararlar, tepkiler, yönetimler bile modaya uyan bir akı?Ÿ gösterirken, hem kendini, hem de senden ba?Ÿka, ama beraber ya?Ÿayanın haklarını gözetmek büyük hassasiyettir. Oy vermek büyük sorumluluktur, yani demokrasidir. İ?Ÿte demokrasi sınavı da, aslında ço?Ÿunlu?Ÿun ne dedi?Ÿinden çok, ço?Ÿunlu?Ÿun kendi gibi dü?Ÿünmeyen için de, ne kadar hassasiyet ta?Ÿıdı?Ÿıyla alakalıdır. O sorumlulukla verilmeyen oyların da bir ülkeyi, bir halkı nereye götürebilece?Ÿi, yıllar yılı konu?Ÿulabilecek büyük bir mevzu. ?–rnekleri de Türkiye tarihinde açıkça mevcut.

Bu defa bir ihtilalin de yıl dönümünde yapılacak olan bu halk oylaması, bunu açıklıkla hatırlatıyor. Ba?Ÿka bir fikri ta?Ÿıdı?Ÿı için idam edilenlerden tutun, okullarda, sokaklarda, evlerinde öldürülenler de bunun ispatı. Bu renkte isen varsın yoksa olmamalısın gibi bir ?Ÿey bu. Hâlbuki hepimiz de biliyoruz ki, bu renklerin için de sadece siyah ve beyaz gibi keskin bir ayrım de?Ÿil alı, moru, pembesi, mavisi de var. Yani herkes ve her zümre için bir sınav bu halk oylaması. Seninle aynı renkte olmayanları da toplumsal birlik adına ya?Ÿanır kılmayı öngörüyor. Yani seçece?Ÿiz ama lafını çokça etti?Ÿimiz demokrasiyle sınanaca?Ÿız. Her rengin kendini ifade edebilmesi için tasarlanmı?Ÿ bir anayasayı olura ta?Ÿıyorsa kabul edilmeli. Yoksa renklerden vazgeçilmemeli.

Bu ülkenin sık sık ele?Ÿtirilere maruz kaldı?Ÿı bir konuda, en çıkması muhtemel yerden sorular çıkararak kendini sınaması, bir anayasa de?Ÿi?Ÿikli?Ÿi ile birden çok ?Ÿeyi gözler önüne sermesi bu aynı zamanda. ?‡ünkü bu defa ki seçimimiz çay mı, kahve mi gibi keskin de?Ÿil. ?2007 deki bir önceki örne?Ÿi gibi de de?Ÿil. Bir ?Ÿeye ?“Var mısın, yok musun?” demiyor bu defaki halk oylaması. Bu defa kiminde emin oldu?Ÿumuz, kiminde olamadı?Ÿımız anayasa maddeleri için ?“Evet?” ya da ?“Hayır?” bekleniyor bizden. Biriyle hepsini de kabul, biriyle hepsini de reddece?Ÿimiz bir seçime götürüyor bizi. Bir ta?Ÿta, birkaç ku?Ÿ vurmaya gidiyor i?Ÿ. Belki de ?“Evet?” içine çokça serpi?Ÿtirilmi?Ÿ, bir yüklü paket bu. ??‡oklu olurlarının hatırına gözden kaçabilecek bir ?“Hayır?”ı gizleyen, saklayan. Hatta, pamuklara saran onu, gözden kaçıran.

İ?Ÿin di?Ÿer boyutu ise Ne ?“Evet?”, ne de ?“Hayır?” demek öyle kolay de?Ÿildir bu ülkede, hele de bu ?Ÿehirde. ?‡ünkü biz, bu iki kelimeyi bir çırpıda bir ses olayı olarak kolay söylesek de, i?Ÿ fonetikten çıkınca, söylendi?Ÿi kadar kolay kullanmadık her iki kelimeyi de. ?“Evet?” ile ?“Hayır?” bir karar kelimesi oldu?Ÿundan, ardında bir fikri barındırdı?Ÿından, her defasında yerine ba?Ÿka kelimeler, cümleler türettik. Gerekti?Ÿinde ben, ?“evet?” ya da ?“hayır?” demedim de diyebilmek için bunlar kaçı?Ÿ noktalarıydı.

-Evet- demeyi göze alamayanlar,? ?“neden olmasın; kısmetse olur; bence olumlu?” gibi sayısız cümle türettiler, bir kelimenin yükünü bir cümleyle ta?Ÿımaya çalı?Ÿtılar. Tıpkı bunun gibi,?????? ?-Hayır- için de, anlamca hayır olan ama tek ba?Ÿına ve cesareti omuzlayan o iki heceyi söyleyemedik, cümleler türettik yerine, ?“bakarız; olmasa da olur; ben almayayım gibi?”. Ya net ya?Ÿamaktan korktu?Ÿumuzdan oldu bu ya da öyle kolay yeti?Ÿtirilmedik. ?‡ünkü daha çocukluktan ba?Ÿlayarak, ço?Ÿunlukla biz kendi seçimlerini, kendi yapan bireyler de?Ÿildik.

Okullarda derslerimiz seçmeliydi belki, ama seçmeye dayatmalıydı. Annen ne yemek yapmı?Ÿsa yemek zorundaydın. ?Ailenin senin için seçti?Ÿi ki?Ÿiyle evlenmek; eve o saate gelmek için yapaca?Ÿın tek seçim, sana sunulan saatler için de bir tercih kullanabilmekti. Biz ço?Ÿunlukla ortak kararların alındı?Ÿı ailelerde yeti?Ÿmedik. ?‡o?Ÿumuz, hakkımızda verilmi?Ÿ kararların boyunduru?Ÿunda büyüdük. Hangi kanalı izleyece?Ÿimize bile, elinde kumandası olan babamız seçti genelde. Sonra aniden tanı?Ÿtık, ba?Ÿka seçeneklerle. Bu nedenle, ?“?‡ay mı alırsınız, kahve mi? ?” sorusuna dahi, ?“Fark etmez?” yanıtını verdik, bizim için farklı tatlar olduklarını bile bile.

Tüm bu devre tanık, etkilerini görmü?Ÿ biri olarak, bu halk oylaması benim gözümü korkutmuyor de?Ÿil. Seçme hakkı, seçenekleri ?Ÿimdiye kadar kısıtlanmı?Ÿ, yerli kullandırılmamı?Ÿ ki?Ÿilerin elinde, bıçak kullanmayı bilmeyen bir çocu?Ÿun elinde ki bıçak gibi görünüyor bana. Kendi elini de kesecek, bıça?Ÿı da kör edecek, kesti?Ÿi ?Ÿeyi de yanlı?Ÿ kesecek. Bu yüzden tedirginim. Oy verece?Ÿe dair, verilecek oya dair ve oy verilecek konuya da dair. Her üç noktada da hassasiyetler var. Ve bazı kararların dönü?Ÿleri yok. Ok gibi çıkarlar yola, durduramazsınız birini yaralamadıkça. İ?Ÿte bu yüzden 12 Eylül?’de dikkat edin, benim için de oy vereceksiniz. ?‡ünkü demokrasi bunu gerektiriyor, beni de dü?Ÿünebilmeyi ve ben bir ki?Ÿi de?Ÿilim siz sandı?Ÿa tek giderken.