ABD: Enflasyon 1990’dan beri en yüksek düzlemde

EKONOMİ │ A^- | A⁺   10.11.2021 19.07

ABD’de tüketici fiyat endeksi Ekim 2020'ye göre %6,2 arttı. TÜFE, dört ayın en büyük artışı olarak Eylül ayına göre %0,9 arttı. Her iki gerçekleşme de tüm tahminleri aştı ve enflasyonist risklere dair daha güvensiz bir pozisyonda olabileceğimize işaret etti. 1990’dan beri en yüksek artışı gerçekleştiren enflasyon, pandemi iyileşmesi ertesinde yüksek artışların üzerine koyarak katmanlandığını gösterirken; ücret enflasyonu da yüksek bir seviyede olmasına rağmen reel ücretleri, doğal olarak alım gücünü aşındıran bir etkide. Özellikle ücretlerle olan perspektife ayrı bir parantez açmak gerekecektir.

Alt kalemlere bakacak olursak; Enerji, barınma, gıda ve taşıtlar için daha yüksek fiyatlar, enflasyonda yüklemeli okumayı körükledi ve yeniden açılma ile ilgili kategorilerin ötesine geçen fiyat artışları “enflasyon geçiciliği” tezinin de zayıflamasına neden olabilecek bir etkiye sahip. Nitekim, geçicilik unsuru şu anda pek bel bağlanabilecek durumda değil; çünkü artık pandemik kalemlere dair daha mütevazi fiyat artışları gözlemliyoruz. Emtia, enerji, hammadde, gıda, kira, konut gibi kalemler daha etken madde durumunda. Ayrıca, ilerleyen talep de tüketim malları ve hizmet enflasyonu açısından yükseklik etkisini besleyen bir konumlanmada. Tedarik zinciri darboğazları ve işe dönüşte daha fazla ücret talebi maliyetleri artırıyor. Üretici maliyet yüklenirken, sağlam talepli ve liberal bir piyasada TÜFE yansıma efekti daha kolay ve geçişken oluyor. Büyük ölçüde artan mal maliyetleri ve dünya genelindeki kalıcı fiyat baskılarına ilişkin endişeler etkinin sürmesine yol açabilir.

Volatil gıda ve enerji bileşenleri hariç tutan çekirdek enflasyon önceki aya göre %0,6 ve bir önceki yıla göre %4,2 arttı. Yıllık artış 1991'den bu yana görülen en büyük artış oldu. TÜFE'nin daha yapısal bir bileşeni olarak kabul edilen ve genel endeksin yaklaşık üçte birini oluşturan barınma maliyetleri, yüksek kiralar ve ev fiyatlarının verileri beslemesiyle Ekim ayında %0,5 artarak dört ayın en yüksek seviyesine ulaştı. Otel konaklama fiyatları arttı. Küresel yarı iletken sıkıntısı stokları sınırlamaya ve maliyetleri artırmaya devam ederken, yeni araba fiyatları geçen ay %1.4 arttı. İkinci el araç fiyatları %2,5 arttı. Gıda, geçen yıla göre %5,3 (Ocak 2009’dan sonra en yüksek) arttı. Benzin, Eylül ayına göre %6.1 artarak Mart'tan bu yana en büyük kazancı elde etti. Elektrik maliyetleri, 2014'ten bu yana en büyük aylık artışla %1,8 arttı. Akaryakıt, 2007'den bu yana en çok olmak üzere, önceki aya göre %12,3 arttı. Çoğu TÜFE kategorisi yükselirken, uçak bileti fiyatları dördüncü ay için düştü ve giyim fiyatları değişmedi. Enflasyona göre düzeltilmiş ortalama saatlik kazançlar Ekim ayında bir önceki yıla göre %1.2 düştü. Ücretler son aylarda belirgin bir şekilde güçlendi, ancak daha yüksek tüketici fiyatları Amerikalıların satın alma gücünü aşındırıyor.

Fed’in üzerinde sıfıra yakın faiz oranlarını yükseltme anlamında baskı oluşturacak temel etkenin enflasyon olacağı ortada. Üstelik sağlam talep halen belli oranda istihdam açığı olan ve yavaşlayabilecek bir ekonomi ortamında olan bir ekonomide yüksek enflasyonist etkiyle karşı karşıyayız. Powell, faiz artırım eşiğini daha yükseğe koyarak gelişmeleri izleme konusunda Merkez Bankası’na hareket alanı yaratmış görünüyor. Ancak kısa vadeli enflasyon beklentilerinin çıpalanması daha zor ve enflasyonun değişik vadeleri temsil eden eğrisi şekil değiştirdikçe uzun vadeli tarafı da kaydırıyor. Stagflasyon henüz sistemik bir risk olarak ele alınmasa da, enflasyonun daha fazla kalıcı olabileceğine dair endişeler, biraz daha vücut bulabilecek durumda.

Kaynak Tera Yatırım-Enver Erkan
Hibya Haber Ajansı