Danıştay Nedir, Ne Zaman Kuruldu, Görevleri?

ANAHTAR BİLGİLER │ A^- | A⁺   11.03.2021 16.40

Danıştay Nedir, Ne Zaman Kuruldu, Görevleri?

Danıştay üst derecede bir idare mahkemesidir. Kanunların başka İdari yargı mercilerine bırakmadığı konularda karar verir. Danıştay'ın görevi İdari uyuşmazlık davalarına bakmak ve bunları sonuçlandırmaktır. Ayrıca bakanlar kurulu tarafından gönderilen kanun tasarılarını inceler, düşüncelerini bildirir. İmtiyaz, antlaşma ve sözleşmeleri, tüzük tasarılarını incelemek, kanunda gösterilen daha başka işleri yapmak da danıştayın görevidir. Danıştay başkanı ve üyeleri Anayasa Mahkemesi üyeleri tarafından seçilir.

Danıştay'ın Tarihçesi
Türkiye'de ilk Danıştay 1868'de «Şuray-ı Devlet» adı ile kurulmuştur. Tanzimatın ilanından sonra hukuk alanında günün şartlarına uygun mahkemeler kurma çalışmalarına başlanmıştır. Bu gayeyle "Meclis-i Vala-yı Ahkam-ı Adliye" ve "Dar-ı Şura-yı Bab-ı Ali"den sonra "Meclis-i Ali-i Tanzimat" kurulmuş ve daha sonra bu iki meclis, "Meclis-i Vala-yı Ahkam-ı Adliye" adıyla birleştirilmiştir. Ancak bu birleşme, adli teşkilatla idari teşkilatın birleştirilmesi ve tek yargı sisteminin uygulanması gibi sakıncalı bir sonuç doğurmuştur. Bunun giderilmesi için, "Meclis-i Vala-yı Ahkam-ı Adliye" 10 Mayıs 1868 tarihinde "Şurayı Devlet ve "Divan-ı Ahkam-ı Adliye" adlarıyla ikiye ayrılmıştı.

Şura-yı Devlet, idarenin taraf olduğu uyuşmazlıkları çözümlemekle yetkili kılınmıştır. O tarihlerde idari davalar çok geniş manada ele alınarak taraflardan birinin devlet olması halinde her dava idari dava sayılmıştır. Şuranın yetkileri bu yüzden çok geniş tutulmuştur. Şura, idareye karşı açılmış davalara bakmakla kalmıyor, aynı zamanda bir uyuşmazlık mahkemesi yetkisiyle de donatılmış bulunuyordu. 1868 tarihinde yayınlanan Şura-yı Devlet Nizamnamesi’ne göre Danıştay; Umur-ı Mülkiye ve Zabıta ve Harbiye, Umur-ı maliye ve Evkaf, Umur-ı Adliye, Umur-ı Nafia Ticaret ve Ziraat, Umur-ı Maarif olmak üzere beş daireye ayrılmış bulunuyordu.

Bu daireler hem idari ve danışma ve hem de yargı görevlerini bir arada yürütürlerdi. Ayrıca bir dava dairesi yoktu. Cumhuriyet döneminde 669 sayılı kanunla kurulan cumhuriyet döneminin ilk Danıştayı 6 Temmuz 1927 tarihinde, Mülkiye, Maliye ve Nafia daireleri olmak üzere üç idare ve bir dava dairesiyle çalışmalarına başlamıştır. Bu kanunla, Danıştay tarafından verilen kararların hiçbir makamın onayına gerek kalmadan yürütülmesi esas ve ilkesi kabul edilmiş oluyordu. Danıştayın kuruluşunda çeşitli tarihlerde değişiklik yapılarak üç idari ve üç dava dairesi olmak üzere daire sayısı altıya çıkarılmış ve 1947 yılında Danıştay Tüzüğü hazırlanarak yürürlüğe konmuştur.

1961 Anayasası ile Danıştaya Yüksek Yargı organları içinde yer verilmiş ve 24.12.1964 gün ve 521 sayılı kanunla Danıştay Yüksek İdare Mahkemesi danışma ve inceleme mercii olarak görevlendirilmiştir. Bu kanunla Danıştay, dokuzu kazai ve üçü de idari işlere bakan on iki daireye ayrılmıştır. 20 Ocak 1982 günü yürürlüğe giren 2575 sayılı kanunla Danıştayın kuruluşu, görev ve yetkileri yeniden düzenlenmiştir. Bu kanunla Danıştay, ikisi idari, sekizi dava dairesi olmak üzere on daireye ayrılmış, ayrıca Genel Kurul, İdari İşler Kurulu, İdari ve vergi Dava Daireleri Genel Kurulu ile İctihatları Birleştirme Kurulu gibi karar organlarına yer verilmiştir. Yine 1982 Anayasası ile Danıştay, Yüksek İdare Mahkemesi, Danışma ve İnceleme Mercii olarak yerini almıştır. Danıştay bağımsızdır.

Danıştay'ın Yönetim ve Temsili
Danıştay Başkanına aittir. Danıştay hükümetle ilgili işleri Başbakanlık aracılığı ile yürütür. Danıştay Başkanı, Danıştay Genel Kurulu ile İçtihatları Birleştirme Kuruluna, İdari İşler Kuruluna, İdari ve Vergi Dava Daireleri Genel Kurullarına ve Başkanlık Kurullarına başkanlık yapar. Öte yandan Danıştay Başkanına ait görevlerden Danıştay Başkanı tarafından verilenleri yapmak, yokluğunda ona vekillik etmek ve onun katılmadığı kurullara başkanlık yapmak üzere iki Başkanvekili bulunmaktadır. Ayrıca üyelerin dairelere ayrılmalarını, daire değiştirmelerini, daireler arasında görev uyuşmazlıklarını çözümlemek üzere Başkanlık Kurulu, meslek mensuplarının disiplin işlerini görmek üzere Yüksek Disiplin ve Disiplin Kurulları vardır.

Danıştay'da Genel Sekreter ve Yardımcıları, Özlük İşleri, Evrak, Levazım,Kitaplık ve Yayın, Tasnif, Arşiv, Sosyal ve İdari İşler, Özel Kalem Müdürlükleri, İdari ve öteki hizmetleri yürütmektedir. 2575 sayılı kanun hükümlerine göre Danıştay: İdari, vergi mahkemelerinden verilen kararlara karşı temyiz isteklerini inceler ve karara bağlar. Bu kanunda yazılı idari davaları ilk ve son derece mahkemesi olarak karara bağlar. Başbakan ve bakanlar kurulunca gönderilen kanun tasarıları hakkında düşüncelerini bildirir. Tüzük tasarıları hakkında düşüncelerini bildirir.

Tüzük tasarılarını ve imtiyaz sözleşme ve şartlarını inceler. Devlet Başkanlığı ve Başbakanlık tarafından gönderilen işler hakkında görüşünü bildirir. Bu kanunla ve diğer kanunlara verilen görevleri yapar. Danıştay üyelerinin dörtte üçü, Hakimler ve SavcılarYüksek Kurulu tarafından, dörtte biri, Cumhurbaşkanı tarafından seçilir. Danıştay Başkanı,Danıştay Genel Kurulu tarafından üye tam sayısının salt çoğunluğu ile dört yıl müddetince seçilir.Süresi biten yeniden seçilebilir (Anayasa, madde 155). 1980 sonrası döneminde İdare Mahkemeleri, Bölge İdare Mahkemeleri ve Vergi Mahkemelerinin kurulmasıyla birlikte Danıştayın yükü önemli ölçüde hafiflemiştir.

Danıştayın görevleri
• İdare Mahkemeleri ile vergi mahkemelerinden verilen kararlar ve ilk derece mahkemesi olarak Danıştay’da görülen davalarla ilgili kararlara karşı temyiz istemlerini inceler ve karara bağlar.
• Bu Kanunda yazılı idari davaları ilk ve son derece mahkemesi olarak karara bağlar.
• Başbakanlık veya Bakanlar Kurulunca gönderilen kanun tasarı ve teklifleri hakkında görüşünü bildirir.
• Tüzük tasarılarını inceler; kamu hizmetleri ile ilgili imtiyaz şartlaşma ve sözleşmeleri hakkında düşüncesini bildirir.
• Cumhurbaşkanlığı ve Başbakanlık tarafından gönderilen işler hakkında görüşünü bildirir.
• Bu Kanunla ve diğer kanunlarla verilen görevleri yapar.

Danıştay’ın organları
• Daireler,
• Danıştay Genel Kurulu,
• İda­ri Daireler Kurulu,
• Dava Daireleri Genel Kurulu,
• İçtihatları Birleştirme, Kurulu;
• Başkanlar Kurulu,
• Yüksek Disiplin Kurulu,
• Yönetim ve Disiplin Ku­rulu.

Danıştay üyeleri, Danıştay Genel Kurulu ile Bakanlar Kurulunun, boş yer sayısınca ayrı ayrı göstereceği adaylar arasından anayasa mahkemesince seçilirler. Danıştay Genel Kurulu. Birinci başkan, daire başkanları ve bütün üyeler ile başkanın sözcüsü ve genel sekreter’den kurulur. Danıştay, dokuzuncu idari davaları ve üçü İdari işlere bakan 12 daireye ayrılır. Her daire bir başkanla en az dört üyeden kuru­lur. Dairelerde görüşme sayısı beştir. Karar­lar çoğunlukla verilir. Dairelere, bir başyar­dımcı ve lüzumu kadar yardımcı verilir.

İdari Daireler Kurulu: İkinci daire ha­riç olmak üzere, İdari Daireler başkan ve üyelerinden teşekkül eder. Bu kurula daire başkanlarından en kıdemlisi başkanlık eder. Toplanma ve görüşme yeter sayısı dokuz­dur, kararlar çoğunlukla verilir.

Dava Daireleri Kurulu: Birinci başkan ve dava daireleri başkanları ile her dava dai­resince kendi aralarında birer yıl için seçile­cek birer üyeden kurulur. Toplanma ve gö­rüşme sayısı 19’dur.

İçtihatları Birleştirme Kurulu: Birinci başkan ile dava daireleri başkanları ve üye­lerinden kurulur. Toplanma ve görüşme sa­yısı en az 41’dir.

Başkanlar Kurulu: Birinci Başkan ve daire başkanlarından kurulur.

Yüksek Disiplin Kurulu: Her takvim yılı başında Danıştay Genel Kurulunca her daireden seçilecek birer üye ile üçü dava daireleri ve ikisi idari daireler başkanları arasından seçilecek beş daire başkanından kurulur. Kurula, kıdemli daire başkanı baş­kanlık eder.

Yönetim ve Disiplin Kurulu: Genel Kurulun her takvim yılı başında seçeceği bir daire başkanı ile bir üyeden ve bir başyar­dımcı ile bu derecedeki kanun sözcüsünden kurulur, birer de yedekleri olur. Genel Ka­tip kurulun tabii üyesidir.

Danıştay karar organları
• Daireler
• Danıştay Genel Kurulu
• İdari İşler Kurulu
• İdari Dava Daireleri Genel Kurulu
• Vergi Dava Daireleri Genel Kurulu
• İçtihatları Birleştirme Genel Kurulu
• Başkanlık Kurulu
• Yüksek Disiplin Kurulu
• Disiplin Kurulu'ndan oluşur.

Sözlükte "danıştay" ne demek?
1. Yönetim davalarına bakmak, bakanlar kurulunca gönderilen yasa ve tüzük tasarı- larıyla imtiyaz sözleşmeleri üzerine düşüncelerini bildirmek gibi görevleri olan, üyeleri anayasa mahkemesi'nce seçilen bağımsız anayasa kuruluşu, devlet şurası.

Danıştay kelimesinin ingilizcesi
[Turkish Council of State] n. state council, council of state

Danıştay ne demek? (Ekonomi)
(State Council) Bir üst İdare Mahkemesidir, ayrıca bir danışma ve inceleme makamı olarak görev yapar. Üst İdare Mahkemesi olarak İdare Mahkemeleri ve Vergi Mahkemelerince verilen kararlara karşı temyiz makamı durumundadır. Bir ilk derece mahkemesi olarak baktığı davalar da vardır. Örneğin Bakanlar Kurulu Kararlarının iptali için dava doğrudan doğruya Danıştay’da açılır. Danışma ve inceleme görevleri arasında örneğin, Devlet Başkanı, Başbakan ve Bakanlar Kurulu’nca talep edilen konularda görüş bildirir, Kanun ve Tüzük Tasarılarını inceler, v.s. Danıştay bağımsız bir Yargı Kuruluşudur. Yönetim ve temsili Danıştay Başkanına aittir. Çalışmalarını çeşitli "Daireler" halinde yapar.

Kaynak: www.nedir.com