Demokrasi Nedir

ANAHTAR BİLGİLER │ A^- | A⁺   09.03.2021 22.07

Demokrasi Nedir

Vatandaşların rol aldığı hükümet şeklidir. Vatandaşlar doğrudan ya da temsilciler vasıtasıyla hükumette yer alabilirler. Demokrasi toplumdaki siyasi, ekonomik, dini, kültürel, etnik, yasal eşitlik konularında öne çıkan bir anlayıştır. Yasal eşitlik, özgürlük ve hukukun üstünlüğü demokrasinin en önemli unsurlarıdır. Yunanca δημοκρατία (dēmokratía) sözcüğünden gelir, halk idaresi anlamındadır. (dêmos:halk+ kratos:güç) ἀριστοκρατία(aristokratia) -aristokrasiye-yani elitlerin idaresine zıt bir anlayıştır. Monarşi (tek kişinin idaresi), oligarşi(zümre idaresi) gibi otoriter - hükumet biçimleri de demokratik anlayışa aykırıdır. Türkçe sözlükte: Halkın egemenliği temeline dayanan yönetim biçimi, el erki, demokratlık olarak geçer. Demokratik: Demokrasi anlayışına uygun. Demokrat: Demokrasi düşüncesini savunan demektir.

Demokrasi Anlayışı
Demokrasi fikri antik Yunan’a dayansa da birçok farklı demokrasi anlayışı türemiştir. Tarih boyunca monarşi ve oligarşiyle sentezlenmiş ve birbirinden farklı demokratik anlayışlar üretilmiştir. Bunlardan bazıları: doğrudan, sosyal, otoriter, radikal, dini, müzakereci, demarki, konsensus, delegasyoncu, ekonomik, köktenci, liberal, dahili, sanayi, İslami, liberal olmayan, partizan, avam idaresi, katılımcı, poliarki, sosyokrasi, Sovyet, totaliter, beklentisel, Hristiyan demokrasilerdir. Vatandaşların hükumete katılımı açısından farklı yöntemler mevcuttur. Bunlardan: Doğrudan demokrasi: saf demokrasi olarak da bilinir. Halk bir araya gelerek hükümet kararlarını alır. Tarihte Yunan siteleri, Bugün İsviçre uygular. Temsili demokrasi: Doğrudan olmayan halk idaresidir. Seçimler ile seçilen temsilciler halkın iradesini hükumete yansıtırlar. Nüfusu doğrudan temsile uygun olmayan toplumlar bu yöntemi edinmiştir. Türkiye, Fransa, Almanya gibi demokrasilerde uygulanır.

Doğrudan demokrasi: Temsilci olmadan, halkın kendisini yönetmesidir. Devlete ilişkin tüm kararlar aracısız olarak insanların oyuyla alınır. İdeal demokrasi şeklidir ancak uygulaması zordur.
Yarı doğrudan demokrasi: Halkın hem kendisi, hem de temsilcileri ile kendini yönetmesidir. Yasa tasarıları halkoyu(referandum)’na sunulur. Temsili ile doğrudan demokrasilerin birleşimidir. İktidarın kullanımı temsilcilerde dir (Parlemento) ancak halkın talebine göre halkoyu yapılabilir.
Halkoyu(referandum): Halkın oyları ile seçim yapmasıdır.
Halk vetosu: Temsilciler(parlemento) tarafından kabul edilen yasaların halk tarafından halkoyunda yürürlükten kaldırılmasıdır.
Halk girişimi: Halkın bir konuda yasa çıkarılması veya değişiklik yapılması için hükümeti harekete geçirmesidir.
Temsili demokrasi: Egemenlik hakkının temsilciler vasıtasıyla kullanıldığı demokrasi türüdür. Türkiye'de (başkanlık sistemine geçiş Türkiye'de demokrasiyi tartışmalı hale getirmiştir. ) dahil dünyanın çoğunda bu anlayış yürürlüktedir.
Nisbi temsili sistem: Partilerin aldığı oy oranınca mecliste temsil edilmesidir.
Çoğulculuk ilkesi: Çoğunluğun yönetim hakkının azınlığın temel hakları ile sınırlı olmasıdır. Muhalefet partilerinin bulunmasını öneren ilkedir.
Çoğunluk ilkesi: Seçimde en çok oyu alan adayın seçilmesi ilkesidir. Devletin çoğunluk oyları ile yönetilmesini öğütler.

Çoğunluk hükümeti: Genel seçimlerde en çok oyu alan partinin iktidar olmasıdır.
Azınlık hükümeti: Mecliste çoğunluğu olmayan bir partinin, başka partilerin hükümette yer almadığı halde dışarıdan destek vermesiyle, oluşturduğu hükumettir.
Koalisyon hükümeti: Birden fazla partinin hükumeti birlikte kurmasıdır.
Basit çoğunluk: En çok oyu alanın seçilmesidir.
Nitelikli çoğunluk: Oyların 2/3’ü veya 3/5’i gibi oranlardaki çoğunluğudur.
Salt çoğunluk: Oyların yarıdan fazlasıdır.
demokrasi nedir Çoğunluğun idaresi demokrasinin en belirgin özelliklerindendir. Bununla birlikte azınlığın sömürülmesi de demokrasilerde çok görülür. Azınlıkların korunması adına politikalar güdülmemişse, eşitlik prensibi çoğu zaman alt edilir. Gerçek bir demokrasiden söz edilmesi için eşit seçimler düzenlenmelidir. Bunun için de siyaset özgürlüğü, düşünce özgürlüğü, ifade özgürlüğü, basın özgürlüğü en önemli etkenlerdir. Ayrıca, “Oy”un geçerliliği bireyin siyasi düşünceler hakkında bilgilenmesine bağlıdır. Bir görüşün dikte ettirildiği, baskın olduğu ülkelerde halk, diğer görüşler hakkında bilgi sahibi olmadığı için sağlıklı bir seçim yapılmış sayılamaz. Demokrasilerde bulunması gereken temel özellikleri dört maddede özetleyebiliriz:

Özgür ve adil seçimlerle hükümeti seçebilmek için siyasi düzen
İnsanların uygar yaşamda ve politikada etkin biçimde rol alması
Tüm vatandaşların insan haklarının korunması
Tüm vatandaşlara eşit şekilde uygulanan kanun uygulamaları.
Günümüzde genel geçer bir demokrasi anlayışı yoktur. Birbirinin tam zıttı uygulamalar demokrasi olarak anılmaktadır. Örneğin, Kuzey Kore’nin resmi adı: Kore Demokratik Halk Cumhuriyeti’dir. Ancak demokrasinin hiçbir koşulu gerçekleşmez. İktidar adayları dikte eder. Halk sadece onaylıyorum ya da onaylamıyorum diye oy verebilir. Devlet başkanının %100 oy alması da insanın tabiatına ve demokrasi uygulamasına aykırı bir sonuçtur. Siyasi iktidarlar tarih boyunca demokrasiyi sömürmüştür. Kendi halkını ve dış politikayı kandırmak için demokratik görünmek, sömürü iktidarlarının temel politikalarındandır. Çin, Suriye, Laos ve yakın doğudaki birçok ülke ile demokratik sömürü örnekleri çoğaltılabilir.

Kaynak: dmy.info